Śladami Napoleona: Šlapanice

Dawna plebania w ferworze wydarzeń

19 listopada 1805 roku, w czasie, gdy Francuzi zajęli cały obszar na południe od Brna, w Šlapanicach znajdował się główny sztab armii sprzymierzonych. Tego dnia na tutejszej plebani zakwaterował się dowódca kawalerii austriacko-rosyjskiej Jan I Liechtenstein. Jego jednostki rozłożyły się na polach w pobliżu Šlapanic. W mieście przebywało już wówczas mnóstwo żołnierzy rosyjskich. Zajmowali wszystkie ulice, rozpalali ogniska i gotowali jedzenie, które skonfiskowali miejscowej ludności.

Sprzymierzeńcy nie zabawili w Šlapanicach zbyt długo, następnego dnia jeszcze przed świtem opuścili miasto, wycofując się w kierunku Vyškova. Miejscowej ludności nie dane było jednak odpocząć, bowiem doszło jedynie do wymiany armii. Pierwsze patrole francuskie, gdy tylko wkroczyły do miasta, natychmiast żądały wina, pieniędzy i butów.

W sobotę 30 listopada do Šlapanic dotarł również dowódca 4 korpusu francuskiego Nicolas-Jeane de Dieu Soult wraz ze swoim sztabem. On również upatrzył sobie plebanię i scholasterię i zorganizował tam swoje biuro. W budynku dawnej scholasterii dziś mieści się Muzeum Ziemi Brneńskiej (punkt 1 na mapie), które jest pierwszym przystankiem na naszej trasie. W jego zbiorach znajduje się m.in. spuścizna po wybitnym czeskim malarzu krajobrazów Aloisie Kalvodzie. Interesujące są również dwa odrestaurowane powozy konne pochodzące z przełomu XIX i XX wieku. Obecnie w muzeum organizowane są krótkoterminowe wystawy tematyczne, które skierowane są głównie do najmłodszych odbiorców.

W Šlapanicach nie zapomniano o bohaterstwie lekarzy

Dalsza część spaceru po mieście prowadzi do miejsc związanych z działalnością lekarzy podczas bitwy i po niej. 

W pamiętnym dniu, w którym doszło do starcia pod Austerlitz, Šlapanice znajdowały się na tyłach francuskich, zapewniając idealne warunki do opieki nad rannymi, a także do przetrzymywania jeńców. Po bitwie w kościele w Šlapanicach przetrzymywano ok. 400 Rosjan. Na potrzeby lekarzy wojskowych zaadaptowano dwa większe budynki w mieście – klasztorną scholasterię oraz pałac Blümegenów (punkt 2 na mapie), w których powstały lazarety wojskowe oraz punkt opatrunkowy. Historia pałacu sięga połowy XVIII wieku, kiedy był on własnością ówczesnego morawskiego namiestnika ziemskiego Heinricha Kajetana von Blümegena. Dziś w budynku mieści się gimnazjum, ale podczas bitwy pod Austerlitz „władał“ tu naczelny chirurg gwardii cesarskiej Jean Dominique Larrey, który wprowadził kilka przełomowych wówczas procedur ratunkowych, takich jak np. konieczność zapewnienia możliwie najszybszej, chociażby podstawowej opieki rannym. W tym celu wykorzystywano mobilne lazarety na wozach, tzw. latające ambulanse. Do tej pory cięższe obrażenia oznaczały wielogodzinne oczekiwanie na pomoc na pobojowisku. Rannych opatrywano dopiero po zakończeniu najcięższych walk. Pomimo ogromnych braków w środkach medycznych oraz nieodpowiednich warunków higienicznych Larrey wraz ze swoimi podwładnymi dzięki dobrze przeprowadzonym akcjom uratowali dziesiątki istnień ludzkich. 

O tysiącach żołnierzy, którzy stracili życie na polach wokół Šlapanic, przypomina kapliczka wbudowana w fasadę domu nr 139/6 przy ulicy Jiříkovskiej (punkt 4 na mapie), gdzie zostali pochowali zmarli z lazaretu pałacowego. Ich szczątki złożono później na šlapanickim cmentarzu, gdzie w 1965 roku na pamiątkę wszystkich poległych wzniesiono pomnik ozdobiony literą N (punkt 5 na mapie) oraz symbolicznymi kulami armatnimi. Chirurg Larrey oraz pozostali lekarze doczekali się pomnika na skrzyżowaniu ulic Riegrovej i Brněnskiej w 2005 roku (Pomnik lekarzy francuskich – punkt 3 na mapie).

Wzgórze Žuráň – niemy świadek słynnego starcia

Spacer śladami wojsk napoleońskich można przedłużyć aż do strategicznego wzgórza Žuráň (punkt 6 na mapie). Leży ono na granicy z sąsiednią gminą Podolí, ok. 2,5 km od Šlapanic. Napoleon Bonaparte wybrał to miejsce na swoje stanowisko, z którego kierował pierwszą fazą całej bitwy pod Austerlitz. Jego historia jest jednak o wiele starsza – znajduje się tu kilka grobów z różnych okresów prehistorii, a także mauzoleum z grobowcem longobardzkiego możnowładcy, być może nawet samego króla Wacho.

Po powrocie do Šlapanic warto jeszcze wstąpić do kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (punkt 7 na mapie), który jest dominującym elementem w architekturze miasta. Po bitwie pod Austerlitz przetrzymywano tu setki żołnierzy rosyjskich. Dziś stanowi dostojne miejsce do zakończenia wędrówki po miejscach, w których ponad 200 lat temu pisała się historia.